“ข้าว” อยู่คู่กับวัฒนธรรมไทยมาช้านาน โดยนอกจากจะมีความสำคัญในการเป็นอาหารหลักของคนไทยแล้ว ข้าวยังมีส่วนสำคัญในการกำหนดวิถีชีวิต และวัฒนธรรมที่สืบทอดต่อกันมาตั้งแต่ครั้งโบราณกาล ที่แฝงอยู่ในลักษณะของความเชื่อ ประเพณีและพิธีกรรมต่างๆ ซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับศาสนา และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ บรรพบุรุษจึงมีการประกอบพิธีกรรมต่างๆ ที่เกี่ยวกับข้าว ถือเป็นวิถีแห่งชีวิต และการปฏิบัติที่สืบทอดสืบต่อกันมา เช่น การบูชาแม่โพสพ พิธีแรกนาขวัญ การบวงสรวง การเซ่นไหว้ และถือเคล็ดความเชื่อในการทำพิธีกรรมเกี่ยวกับข้าวในลักษณะต่างๆ ตั้งแต่การเพาะปลูกจนถึง การเก็บ เกี่ยว ซึ่ง ในแตล่ะพิธีกรรมก็ถือ ว่ามีความสำคัญที่สุดสำหรับผู้ที่มีหน้าที อาชีพการทำนา เพราะนั่นหมายถึงชีวิตและความอุดมสมบูรณ์ที่เกิดจาก “ข้าว” นั่นเอง
ประเพณี วัฒนธรรม และพิธีกรรมต่างๆ ที่เกี่ยวเนื่องกับ “ข้าว” นี้สะท้อนให้เห็นถึงลักษณะของงานหัตถกรรมที่เกี่ยวข้องกับหลากหลายปัจจัยตั้งแต่พื้นดิน พื้นน้ำ สู่ชีวิตประจำวัน ตั้งแต่อดีต จนถึงปัจจุบัน ลักษณะของงานหัตถกรรมเหล่านั้นอาจมีทั้งที่มีความเหมือน ความคล้ายคลึง และมีความแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น ตามวัฒนธรรมของท้องถิ่นนั้นๆ มีความสอดคล้องกับวิถีชีวิต วัฒนธรรม ขนบประเพณี และความเชื่อ
ที่แตกต่างกันไป งานหัตถกรรมที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมข้าว ที่แต่ละกลุ่มชนในแต่ละพื้นถิ่นผลิตขึ้นจึงเกิดเป็นเอกลักษณ์เฉพาะ ทั้งกระติบข้าวเหนียว กระบุงใส่ข้าวเปลือกเครื่องใส่สำรับอาหาร ฯลฯ